Oργανική συμμετοχή ανάγνωσης και ανέμου φυλλομέτρηση μελάνης

«Black in white: Το βιβλίο στην τέχνη», Ιστορικό Αρχείο ΠΙΟΠ (Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς)

Μοναδικά έργα εφαρμοσμένης τέχνης τα χειροποίητα βιβλία καλλιτεχνών αποτελούν τον πυρήνα της έκθεσης “Black in white”. Βιβλία πανόδετα, leporellos, βιβλία με έργα ζωγραφικής, χαρακτικής ή φωτογραφίας, από σπάνια χαρτιά με συμβατική ή αντισυμβατική μορφή, βιβλία-γλυπτά παρουσιάζονται με τις πολυμορφικές εικαστικές εκφάνσεις τους διατηρώντας ταυτόχρονα την αφηγηματική τους δύναμη.

Η Ζωή Κεραμέα, ιχνογραφεί με μολύβι τις μορφολογικές περιπέτειες γεωμετρικών σχημάτων σε βιβλία leporello. Στη σχηματοποιημένη γραφή της το ελάχιστο μεταλλάσσεται διαδοχικά και μετατρέπεται σε μέγα. Στη διαδρομή της ζωγραφικής εικονογραφικής μετεξέλιξης τα αιωρούμενα σχήματα αποδίδονται με ακρίβεια, παρά τον απόλυτα μινιμαλιστικό χαρακτήρα τους και προβάλλονται δεξιοτεχνικά με τον επιδέξιο συνδυασμό γραμμικής και αιθέριας προοπτικής μέσα από τη χρωματική αντίθεση της ζωγραφισμένης και της κενής επιφάνειας του χαρτιού.

Η Μαρία Σταμάτη στο χειροποίητο βιβλίο «οργανική συμμετοχή ανάγνωσης και ανέμου φυλλομέτρηση μελάνης» εκφράζει σκέψεις, ερωτήματα και προβληματισμούς επεμβαίνοντας ζωγραφικά πάνω στο χειρόγραφό της. Η αφήγηση κυλάει αρμονικά με γραφή και ζωγραφική απεικόνιση από σαλόνι σε σαλόνι, ενώ οι σελίδες του βιβλίου είναι δεμένες -συμβολικά και ουσιαστικά- στη ράχη αλλά και στην εξωτερική τους πλευρά με κλωστές δημιουργώντας έτσι ένα ενιαίο βιβλιόσχημο αντικείμενο τέχνης.

Ο Κώστας Βίττης μέσα από τις σελίδες του μοναδικού αντίτυπου του βιβλίου «Φως. Σχισμές στην ύλη» οπτικοποιεί τη διείσδυση του φωτός από την ύλη στον πνευματικό, άυλο χώρο και μάς μεταφέρει αυτές τις οπτικές μεταμορφώσεις. Στις φωτογραφίες του απαθανατίζει υλικές μορφές με μια ιδιότυπη, φωτο-ιμπρεσιονιστική προσέγγιση με αποτέλεσμα το εικονιζόμενο είδωλο να πολλαπλασιάζεται, η κίνηση να κυριαρχεί, οι μετασχηματίσεις να είναι διαρκείς και να δημιουργείται μια νέα αφηγηματική οπτική καταγραφή.

Ο Κωνσταντίνος Ξενάκης παρουσιάζει το βιβλίο “Ithaka” εμπνευσμένο από το ποίημα «Ιθάκη» του Κωνσταντίνου Καβάφη. Οι σελίδες γεμάτες εικόνες, προσωπογραφίες, χάρτες, γραφές και σύμβολα μετασχηματίζονται, αποκτούν διαφορετικό όγκο και μορφή, ενώ αλλότρια αντικείμενα ενσωματώνονται σε αυτές, ώστε το σύνολο του έργου να πάρει τη μορφή μιας γλυπτής περίοπτης σύνθεσης. Ουσιαστικά ο καλλιτέχνης διαπραγματεύεται τις άυλες έννοιες του ποιήματος αποδίδοντας εικονογραφικά την οικουμενική του διάσταση.

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης εκμεταλλεύεται τη δομή των leporello για να αναπτύξει εικονογραφικά αγαπημένα του θέματα ενσωματώνοντας σ’ αυτά συλλογισμούς, απόψεις, αμφισβητήσεις και άλλους συνειρμούς της κριτικής του σκέψης πάνω σε κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Τα χαρακτηριστικά της ζωγραφικής του μανιέρας παραμένουν αναλλοίωτα με τις οργανωμένες ρεαλιστικές αναφορές μιας αποσπασματικής απόδοσης να παραπέμπουν σε μια ιδιότυπη πνευματικότητα με διαλογιστικές προεκτάσεις.

Η Πελαγία Κυριαζή παρουσιάζει την ανεξάρτητη έκδοση 80 αντιτύπων «VIA», που αποτελείται από δικό της κείμενο με στοιχειοθεσία (letterpress), εικόνες επικολλημένες στο χέρι και υπογεγραμμένη μεταξοτυπία. Διατηρώντας με απόλυτο σεβασμό το σχήμα και τις προδιαγραφές ενός συμβατικού βιβλίου (εξώφυλλο, εσώφυλλο, τίτλο, υπότιτλο, βιβλιοδεσία, στοιχειοθεσία κειμένου…) πραγματεύεται την έκδοση ως ενιαίο έργο τέχνης και προβάλλει επιδέξια τη συνύπαρξη του γραπτού της λόγου και των χαρακτηριστικών εξπρεσιονιστικών εικόνων της.

Ο Γιώργος Γιώτσας αποσυναρμολογεί τα βιβλία του και δημιουργεί με τις μεμονωμένες σελίδες μια ολόκληρη εγκατάσταση με τίτλο “Uncertain Alphabet”, διατηρώντας ως κεντρικό θέμα την ιδέα της γραφής. Γράμματα της αλφαβήτου, ιδεογράμματα ή σύμβολα γραφής έχουν πάρει τη θέση των λέξεων και πορεύονται σκόρπια πάνω στις αποκομμένες αιωρούμενες σελίδες και στο σύνολό τους δημιουργούν την ψευδαίσθηση ενός τρισδιάστατου αλφαβήτου.

Ο Στέφανος Ζαννής παρουσιάζει για πρώτη φορά το βιβλίο «Ιλιάδα, Ραψωδία ε’», μέρος του γιγαντιαίου του έργου με θέμα την ποίηση του Ομήρου. Δεν πρόκειται για απλή εικονογράφηση αλλά για ελεύθερες θεματικές εικονογραφικές συνθέσεις ύστερα από τη μακρόχρονη ενασχόληση του Ζαννή (από το 1992) με «την εκ βαθέων μάθηση της γλώσσας του Ομήρου και την εντρύφηση στις ιστορίες και τους σχολιασμούς αρχαίων και νεώτερων λογίων. Το βιβλίο σχετίζει το εικαστικό με το φιλοσοφικό μέρος της πραγμάτευσης του θέματος αλλά και το γλωσσικό με την ιστορία των σχολιασμών επάνω στην θεματολογία που ξανοίγει με την ποίηση του ὁ Όμηρος».

Η Βένια Δημητρακοπούλου παρουσιάζει μοναδικά αντίτυπα βιβλίων σε μορφή leporello. Πάνω σε σπάνια χαρτιά χρησιμοποιώντας σινική μελάνη και χρωματιστές ακουαρέλες αφήνει τις γραπτές-ζωγραφικές μαρτυρίες της. Όλη αυτή η σειρά των έργων της εντάσσεται στην ιδέα ενός ημερολογίου, εμπνευσμένο από τη βιωματική εμπειρία της εικαστικού να κρατά ημερολόγια από μικρό παιδί «πότε με ζωγραφιές και πότε με λέξεις». Η διαδικασία της απόδοσης μέσα από τη ζωγραφική τέχνη και της μετάδοσης των προσωπικών καθημερινών εμπειριών, εν είδει προσωπικών σημειώσεων, συγκροτεί ένα εξαιρετικό εικαστικό ενδιαφέρον αποτέλεσμα.

O Mάρκος Καμπάνης δημιουργεί βιβλία leporello με τις ζωγραφιστές του συνθέσεις και αξιοποιεί θεαματικά τη διάρθρωση αυτών των ατέρμονων βιβλίων με την αφηγηματική δύναμη των διαδοχικών αναπαραστάσεων του. Εξιστορεί έτσι με μικρές ζωγραφιές ή μονοτυπίες του ιδίου μεγέθους τα επιλεγμένα του θέματα, όπως τα αστικά ίχνη, χαρτογραφώντας τη βιομηχανική περιοχή του Ταύρου Αττικής, όπου στεγάζεται το Ιστορικό Αρχείο του ΠΙΟΠ ή μας ταξιδεύει στα προϊστορικά χρόνια εικονίζοντας τους χάρτες των τόπων που αναφέρονται στην Οδύσσεια του Ομήρου.

Ο θεατής ανακαλύπτει μέσα από τα εικαστικά βιβλία της έκθεσης “Black in white” την τρισδιάστατη καταγραφική αντιμετώπιση του Ξενάκη, τις ιστορήσεις χωρίς γραφή της Κεραμέα, τις εικονοπλαστικές προεκτάσεις της ελληνικής μυθολογίας του Ζαννή, τις αλληλουχίες στις αφηγηματικές απεικονίσεις του Καμπάνη, τις εφαρμοσμένες εικαστικές προσεγγίσεις της Δημητρακοπούλου, τη συνάρτηση γραφής και εικονικής διήγησης της Σταμάτη, τις φωτογραφικές ενσαρκώσεις του Βίττη, τις σημασιολογικές παραπομπές του Ψυχοπαίδη, τις πολυδιάστατες εικονίσεις της Κυριαζή και τις περιπέτειες αποδόμησης της οπτικής τέχνης του Γιώτσα. Αποκαλύπτονται έτσι, μέσα από την υψηλή τέχνη των «καλλιτεχνικών βιβλίων», η ταυτότητα, οι επιρροές της προσωπικής γραφής και οι εννοιολογικές προσεγγίσεις κάθε καλλιτέχνη.

Επιμελήτρια έκθεσης: Λουΐζα Καραπιδάκη