Η Μαρία Σταμάτη είναι μια Ελληνίδα καλλιτέχνιδα της οποίας η καλλιτεχνική παραγωγή μπορεί να αναχθεί στον κόσμο του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Γεννημένη στην Αμφιλοχία το 1962, ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή της δίπλα σε δασκάλους, όπως το Rune Bergström, το Μιχάλη Βελούδιο και τον Κώστα Νιάρχο. Η Μαρία Σταμάτη έχει να επιδείξει μια επιτυχημένη καριέρα γεμάτη βραβεία, με συμμετοχές σε πολυάριθμες ομαδικές και ατομικές εκθέσεις, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Επιπλέον, είναι συγγραφέας έξι ποιητικών συλλογών, μεταφρασμένων και δημοσιευμένων σε πολλές γλώσσες. Το γλωσσικό στοιχείο ή η προσθήκη προτάσεων και λέξεων, είναι μια σταθερά στο έργο της Σταμάτη, η οποία χρησιμοποιεί διάφορα υλικά, όπως ύφασμα, σπάγκο και κλωστή. Η έρευνά της πηγάζει από την επιθυμία της να διερευνήσει την πολύπλευρη πραγματικότητα της ανθρώπινης ψυχής, με όλο το κουβάρι των συναισθημάτων και των αισθήσεων που την αφορούν, καταδεικνύοντας πώς οι σκέψεις και οι πράξεις μπορούν να επηρεάσουν όχι μόνο τη ζωή του ατόμου, αλλά και το περιβάλλον γύρω του.
“Act and individual starting point 1” (“Πράξη και ατομική αφετηρία 1”)
“Act and individual starting point 1” (“Πράξη και ατομική αφετηρία 1”) είναι ο τίτλος που η ίδια η καλλιτέχνις αποφάσισε να δώσει στη συλλογή έργων που εκτίθενται στο Palazzo Pisani-Revedin. Η Μαρία Σταμάτη οξύνει τις αισθήσεις της, προχωρεί βαθύτερα και διερευνεί το σύστημα των πεποιθήσεων, ιδεών, δογμάτων και των πιστεύω που οδηγούν το άτομο να θεωρεί ενστικτωδώς μια κατάσταση ως σωστή ή φυσιολογική. Δεν σταματάει στο φαινομενικό, αλλά εξετάζει διεξοδικά κάθε γεγονός αναζητώντας μια σύνδεση μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού, αναλύοντας τις αιτίες και τις συνθήκες που οδηγούν σε οποιοδήποτε αποτέλεσμα.
Χαρακτηριστική αυτής της παραδοχής είναι η σειρά έργων με τίτλο “Replacement” (“Αντικατάσταση”): αποτελεί μια πρόσκληση για επανεξέταση της έκφρασης “κανείς δεν είναι αναντικατάστατος”. Στην πραγματικότητα, η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου αποτελεί αδιαμφισβήτητη αρχή για τη Μαρία Σταμάτη – ομοίως και η ανάγκη να λαμβάνεται κανείς υπόψη ισότιμα, χωρίς να του στερείται η δυνατότητα να εκφράσει τις δικές του σκέψεις. Αυτό τονίζει η καλλιτέχνιδα και στο “Όποιος δεν μιλάει, δεν σημαίνει ότι δεν έχει κάτι να πει”, μια προτροπή να μην υποτιμούμε εκείνους που σιωπούν και επιλέγουν να σταθούν και να σκεφτούν, αντί να μιλούν βιαστικά και επιπόλαια.
Στο έργο “Η αγάπη δεν κατέχει”, η καλλιτέχνιδα πραγματεύεται ένα θέμα που γίνεται αμέσως κατανοητό: το ζωηρό μπλε φόντο αφηγείται το ελεύθερο και ανοιχτό ορίζοντα της αγάπης, το οποίο όμως διακόπτεται απότομα από μια συσσώρευση διαφορετικών χρωμάτων που παραπέμπουν στους χειρισμούς και τις εξαρτήσεις που υπάρχουν σε ορισμένες ερωτικές σχέσεις και στις οποίες αναπόφευκτα αναρωτιέται κανείς “υπάρχει αγάπη;”.
Το “In the before and after of the other” (“Στο πριν και στο μετά του άλλου”) είναι ένα έργο που αιωρείται μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος, σύμβολο των συνδέσεων – πραγματικών και μεταφορικών – που οδηγούν ένα άτομο να μεταμορφωθεί στην τρέχουσα εκδοχή του εαυτού του. Η μνήμη ως χρόνος που βιώσαμε είναι τέλος το κύριο θέμα του έργου “Ό,τι ζήσαμε και ό,τι ζούμε”, στο οποίο ένα τμήμα των αναμνήσεων αποκολλάται από την επίπεδη επιφάνεια του φορέα καταλαμβάνοντας τον περιβάλλοντα χώρο, μοντελοποιημένο από συνυφασμένα νημάτα και συνθέσεις.
Συνολικά, η καλλιτεχνική παραγωγή της Μαρίας Σταμάτη μας κάνει να προβληματιστούμε σχετικά με την πολυσημία των εικόνων. Κοιτάζοντας τα έργα της κάνουμε ένα ταξίδι για να ανακαλύψουμε την πιο οικεία και κρυφή πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης – αν και ποτέ χωρίς να αφήνουμε το παρόν και την πραγματικότητα. Το σχήμα, το χρώμα, το υλικό και η γραφή δίνουν ζωή σε μια τυπική ισορροπία σπάνιας ομορφιάς και κομψότητας, στην οποία η καλλιτέχνιδα ερμηνεύει μια συναισθηματικότητα που εξισορροπείται από την αυτογνωσία.
Η εύθραυστη αρμονία ανάμεσα στην παρόρμηση και τον προβληματισμό είναι η προστιθέμενη αξία της καλλιτεχνικής παραγωγής της Σταμάτη, η οποία υπενθυμίζει στον παρατηρητή πόσο εφήμερη είναι η ανθρώπινη ύπαρξη και πώς η σκέψη και οι πράξεις ενός ανθρώπου μπορούν να επηρεάσουν τόσο τη ζωή του όσο και τη ζωή των άλλων ανθρώπων που συνυπάρχουν μαζί του, καθώς και ολόκληρο τον πλανήτη.
Martina Scavone
Ιστορικός Τέχνης