12 Γυναίκες της Μ.Σ.

Θεματικό και νοηματικό αντίζυγο της ζωγραφικής της, η ποίηση της Μαρίας Σταμάτη παραπέμπει σ’ αυτήν χωρίς να της είναι υποτελής· λόγος πρωτογενής και αυτόνομος, υπομνηματίζει ταυτόχρονα την εικαστική χειρονομία με αίσθηση στοχασμένη και στοχαστική, που αιωρείται από τα μοριακά στοιχεία της υπάρξεως προς τα άπειρα μεγέθη του Όλου.

Δεν πρόκειται ούτε για εγκεφαλική στοχαστικότητα που συσπειρώνεται στον εαυτό της, ούτε για διάχυση λυρική αλλά για εσωτερικότητα που, καθαρμένη από ψευδαισθήσεις και γυμνή, αποσπάται από τα σιωπηλά της βάθη για να γίνει συνείδηση, και να ριχτεί, μοναχική και δεομένη, στην «οικουμένη των ανέμων» – στην σκληρή διαλεχτική του κόσμου. Και μέσα σ’ αυτήν, μέσα στους σεισμικούς κλυδωνισμούς της ζωής, εταστική αλλά και πάσχουσα, πασχίζει να καθορίσει το δικό της το στίγμα και να συλλάβει το νόημα της δικής της περιπέτειας.

Αν, ακολουθώντας τον ορισμό της σχολής του Γάλλου γλωσσολόγου Αντρέ Μαρτινέ, δεχτεί κανείς ως ποιητικότητα την έκπληξη που προκαλεί η σύζευξη αλληλοαντιφερόμενων ή ασυμβίβαστων κατά την λογική τους αναφορικότητα λέξεων, τότε η ποίηση της Μαρίας Σταμάτη ανταποκρίνεται κατά μέγα μέρος σ’ αυτόν τον ορισμό: οι λέξεις της εισβάλλουν απρόοπτες και κρημνώδεις και σε απόκρημνους συσχετισμούς, ιδρύοντας σχέση αντιθετικό – συστατική γεννήτρια παρά-δοξου νοήματος αλλ’ όχι και παραδοξολογίας. Γιατί το ποιητικό σύστημα στο οποίον εγγράφεται η δική της ποιητική, καθώς και των περισσοτέρων ποιητών των δύο τελευταίων δεκαετιών, ενέχει τον κίνδυνο να παρασύρει σε λύσεις ευκολίας, παγιδεύοντας στην έξυπνη ευρηματικότητα, στην ευφάνταστη εικονοποιία, σε ταχυδακτυλουργία και πιρουέτες με τις λέξεις, μ’ ένα λόγο σ’ ένα παιχνίδι καθαρά φορμαλιστικό, που σχηματίζει γυαλιστερές επιφάνειες με ισχνή κατάθεση αλήθειας μοναδικά και αναντικατάστατα προσωπικής.

Αυτός ο κίνδυνος, εδώ αποφεύγεται πολύ ουσιωδώς. Ύφος κοφτό, στακάτο, με λέξεις που άλλοτε πέφτουν σαν χάντρες κομπολογιού, άλλοτε κατεβαίνουν σαν λεπίδες λαιμητόμου και κάποτε σταλάζουν σαν σταγόνες βροχής· συχνά χωρίς συνδέσμους μεταξύ τους και εκφερόμενες ασύναρθρα, με το βήμα ακροτελεύτιο στη φράση να υποδέχεται την προηγούμενη κίνηση και να της δίνει αναδρομικά το νόημά της· με μνήμες καλβικών κάποτε ήχων και διδάγματα από την υπερρεαλιστική εκφραστική το σύνολο αποτέλεσμα δείχνει πως το παιχνίδι είναι κάτι περισσότερο από παιχνίδι, και ότι δεν τελείται στο καθαρά φορμαλιστικό πεδίο, αλλά με τους σπινθήρες που ξεπηδούν από την επαφή των λέξεων μεταξύ τους συνυφαίνονται σημασίες που αποφλοιώνουν τους δραματικούς πυρήνες από τα εξωτερικά τους στοιχεία, και η υποβλητική ατμόσφαιρα δεν αποβαίνει ντεκόρ και αυτοσκοπός.

Η ποίηση δεν είναι χημεία· είναι μάλλον αλχημεία, όπου τα λογικά περιγράμματα διαρρηγνύονται από την αιώνια αναζήτηση της φιλοσοφικής λίθου και του Γκράαλ. Στην ποίηση της Μαρίας Σταμάτη, κάθε ενότητα θεματική έχει την μυστική της στοά προς το απόρρητο βάθος της σπηλιάς απ’ όπου, ζωηφόρος μαζί και απειλητική, εκπορεύεται η πνοή των εγκάτων.

Γιάννης Καλιόρης